En Route! Een Historische Dag in Mechelen tijdens Open Monumentendag 2024

Mechelen, mijn geliefde stad, opende op zondag 8 september 2024 zijn deuren naar het verleden. Tijdens de 36ste editie van de Open Monumentendag in Vlaanderen kwamen maar liefst 800 monumenten tot leven. Onder het thema ‘En Route!’ trokken de Mechelaars, samen met vele nieuwsgierige bezoekers, de straat op om de rijke geschiedenis van hun stad opnieuw te ontdekken.

Het was een zonnige zondagmorgen toen ik na een stevig ontbijt mijn route uitstippelde. Met een programma vol unieke bezienswaardigheden, viel het niet mee om te kiezen. Gelukkig had ik mijn favorieten al op de app aangeduid. Ik neem je in dit artikel mee naar twee opmerkelijke locaties die ik bezocht: de indrukwekkende Brusselpoort en het gloednieuwe Depot Rato. Ook vertel ik over de feestelijke openingsreceptie van de prachtig gerenoveerde Predikherenkerk, die ik enkele dagen voor Open Monumentendag heb mogen bijwonen.

Brusselpoort – Een Middeleeuws Icoon in het Hart van Mechelen

Als Mechelaar, en dat al 67 jaar, moet ik met enige schaamte bekennen dat ik nog nooit de binnenkant van de Brusselpoort had bewonderd. Deze enige overgebleven poort van de tweede stadsomwalling (1264-1268) staat er al eeuwen trots bij, en op deze dag was er geen excuus meer. Met een gezonde dosis nieuwsgierigheid wandelde ik door de poort, waar ik al meteen hartelijk werd begroet door de stoere wachters van de Kolveniersgilde. Lees verder onder de foto’s

Deze historische wachters trokken ooit de wacht op bij de poort, en voor deze gelegenheid stonden ze er weer, klaar om hun verhaal te delen. Na een korte fotosessie met hen kreeg ik mijn “doorgangsbewijs” en begon ik aan mijn ontdekkingstocht door dit eeuwenoude monument. Op de gelijkvloerse verdieping vond een boeiende tentoonstelling plaats over de geschiedenis van de Kolveniersgilde, zowel uit vervlogen tijden als hun huidige werking. Vooral voor kinderen was het een feest: ze konden schrijven met een veer, precies zoals in de middeleeuwen!

Maar het werd pas echt bijzonder toen ik op de bovenverdieping werd verwelkomd door Paul Contryn, die met zijn poppen en figuren van Theater DE MAAN het middeleeuwse decor tot leven bracht. Ik voelde me even weer kind toen ik tussen de poppen rondliep – sommige vriendelijk, anderen mysterieus – het leek alsof ze elk moment tot leven konden komen. Achter elke hoek wachtte een nieuwe verrassing.
Lees verder onder de foto’s

Boven in de poort, onder de imposante torens, gaf een enthousiaste gids ons een fascinerende rondleiding door de rijke geschiedenis van de Brusselpoort. Een van de leukste weetjes? Wist je dat Margareta van Oostenrijk ervoor zorgde dat de poort nog altijd in het centrum van Mechelen staat en niet in het Vrijbroekpark?

Depot Rato: Een Nieuwe Thuis voor Mechels Erfgoed

Een van de absolute parels van de dag was Depot Rato, waar Mechels erfgoed in al zijn glorie werd tentoongesteld. Het depot, gehuisvest in de voormalige loodsen van de Société Rateau, heeft een rijke geschiedenis op zich. Gebouwd in 1911, was deze industriële ruimte ooit een productieplaats voor turbines en pompen. Na jaren van verwaarlozing, kreeg het depot nieuw leven ingeblazen als een duurzaam en modern erfgoedcentrum.

Wat Depot Rato zo bijzonder maakt, is de unieke manier waarop het erfgoed van de stad wordt bewaard. Met behulp van hennepblokken, een innovatieve oplossing die zowel vocht reguleert als voor uitstekende thermische isolatie zorgt, worden de temperatuur en luchtvochtigheid in de depots op natuurlijke wijze op peil gehouden. Dit voorkomt schade aan de delicate kunstwerken, historische objecten, en zelfs boeken die daar worden opgeslagen.

Naast de spectaculaire infrastructuur van het gebouw, konden bezoekers tijdens Open Monumentendag een kijkje nemen in de indrukwekkende collectie die de stad rijk is. Van praalwagens uit de Ommegang tot de reuzenfamilie van Mechelen, het depot herbergt enkele van de meest iconische symbolen van de stad. Het was fascinerend om te zien hoe deze imposante stukken, die vaak enkel tijdens grote evenementen te zien zijn, hier een veilige thuis hebben gevonden.

Een Kijkje Achter de Schermen

Wat Depot Rato écht speciaal maakt, is niet alleen wat er bewaard wordt, maar hoe dit gebeurt. Tijdens de rondleidingen werden bezoekers meegenomen naar de zogenaamde collectieboxen, ware schatkamers waar duizenden stukken op de perfecte temperatuur en onder nauwgezette condities worden bewaard. Het was alsof ik een kijkje mocht nemen in het hart van het erfgoed van de stad – de plek waar het DNA van Mechelen bewaard blijft voor toekomstige generaties.
Lees verder onder de foto’s

Voor restauratieliefhebbers was er ook een demonstratie te zien. Een restaurator gaf het publiek een exclusieve blik op hoe kwetsbare kunstwerken met de grootste zorg en precisie worden hersteld. Bovendien mochten kinderen zelf de handen uit de mouwen steken en ontdekken hoe het is om voor één dag restaurateur te zijn!

Een van de opmerkelijke recente ontwikkelingen is de verhuizing van de collectie van de Mechelse bibliotheek Het Predikheren naar Depot Rato. In oktober 2021 werd de collectie al eerder verplaatst van de oude bibliotheek in de Moensstraat naar het stadsmagazijn. Een deel van de boeken belandde in dozen, waardoor ze tijdelijk onbeschikbaar waren. Maar nu, dankzij de verhuizing naar Depot Rato, is de volledige collectie opnieuw beschikbaar voor het publiek.

Deze indrukwekkende collectie omvat maar liefst drie kilometer aan boeken en andere materialen, goed voor ongeveer 105.600 werken. De verhuisoperatie was een nauwkeurige klus. Elk rek in het stadsmagazijn kreeg een unieke code, die werd doorgegeven aan de verhuisdozen. Zo kon elk stuk op de juiste plaats in het depot terechtkomen. De collectie wordt nu opgeslagen in een speciaal ingerichte ‘bibbox’, waar boeken, poëziebundels, tijdschriften en cd’s onder optimale condities worden bewaard.

Depot Rato, gevestigd op de voormalige Société Rateau-site in Muizen, biedt nu onderdak aan meer dan 100.000 boeken. Waar vroeger turbines en pompen werden geproduceerd, staan nu de schatten van Mechels bibliotheek in rijen opgesteld, met een focus op kunst, geschiedenis, taal- en letterkunde, en klassieke werken. Bibliotheekleden kunnen deze werken reserveren en drie keer per week worden de gereserveerde materialen opgehaald en klaargelegd in Het Predikheren.

De collectie bevat ook ongeveer 15.000 cd’s, waarvan het grootste deel nu is opgeslagen in Depot Rato. Hoewel de cd-collectie in Het Predikheren nog maar een fractie van de ruimte inneemt die het vroeger had, is het nog steeds beschikbaar voor een vaste groep luisteraars.

De Grootse Verhuis

Een bijzonder aspect van Depot Rato is de gigantische logistieke operatie die eraan voorafging. Enkele dagen voor Open Monumentendag, op 7 september 2024, verhuisden de reuzen en praalwagens vanuit de oude stedelijke stadsmagazijnen naar hun nieuwe onderkomen. Dit gebeurde in de vroege ochtend, begeleid door de politie vanwege de omvang en fragiliteit van de stukken. Het was een indrukwekkend spektakel dat via een omweg langs Bonheiden en Muizen stapvoets verliep, waarbij de bewoners getuige waren van deze buitengewone verhuizing.

Innovatieve Duurzaamheid

Wat ik bijzonder fascinerend vond, is het gebruik van duurzame technieken in dit depot. De inzet van kalkhennepbeton blokken, naast het gebruik van milieuvriendelijke materialen voor renovaties, getuigt van een diepe inzet om het erfgoed niet alleen te behouden, maar ook milieuvriendelijk te doen. Dit innovatieve materiaal zorgt niet alleen voor een uitstekende bewaaromgeving, maar verlaagt ook de energiekosten drastisch, wat helemaal in lijn is met de duurzame ambities van Mechelen.

Een Onmisbare Schakel

Depot Rato is meer dan een plek waar waardevolle objecten worden opgeslagen. Het is een levend centrum waar het erfgoed tot leven komt, en waar generaties de kans krijgen om met het rijke verleden van Mechelen in contact te komen. Het depot biedt een veilige, duurzame en technologisch geavanceerde omgeving voor de artefacten die de ziel van de stad vormen. En voor ons als bezoekers: een unieke kans om dit van dichtbij te ervaren!

Officiële Opening van de Predikherenkerk – Een Nieuwe Cultuurparel in Mechelen

Hoewel ik door tijdgebrek op Open Monumentendag zelf de Predikherenkerk helaas niet kon bezoeken, had ik het voorrecht om enkele dagen eerder aanwezig te zijn op de feestelijke officiële openingsreceptie. Wat een transformatie heeft deze historische kerk ondergaan! Na jaren van intensieve restauratie is de kerk nu een indrukwekkende cultuurplek waar geschiedenis en moderniteit elkaar perfect aanvullen.

Tijdens de receptie kregen we een rondleiding door het imposante gebouw. De hoge gewelven, de gerestaureerde glas-in-loodramen en het prachtige nieuwe interieur lieten me met open mond staan. Het was een moment van trots, niet alleen voor mij, maar voor heel Mechelen. Deze kerk is nu een plek waar kunst, geschiedenis en cultuur samenkomen en waar de inwoners nog jarenlang van zullen genieten.

Lees hier de volledige reportage over de opening Predikherenkerk

Erfgoed Toegankelijk voor Toekomstige Generaties

Open Monumentendag 2024 bood een bijzondere kans om te ontdekken hoe Mechelen omgaat met haar historisch en cultureel erfgoed. Depot Rato en Het Predikheren vormen samen de ruggengraat van deze erfgoedzorg. Het depot zorgt voor de duurzame bewaring van duizenden stukken, terwijl Het Predikheren ze toegankelijk maakt voor het grote publiek.

Bezoekers van Open Monumentendag konden niet alleen genieten van de unieke architectuur van Het Predikheren, maar kregen ook een inkijkje in het moderne Depot Rato en Brusselpoort. Zo werd duidelijk hoe belangrijk het is om het erfgoed van een stad als Mechelen te koesteren en te ontsluiten voor de toekomstige generaties. Dankzij deze inspanningen blijft het rijke culturele verleden van de stad levendig en toegankelijk, met respect voor de schatten die door de eeuwen heen zijn verzameld.

---

Conclusie

De Open Monumentendag in Mechelen was een reis door de tijd die ik niet snel zal vergeten. Van de middeleeuwse pracht van de Brusselpoort tot het moderne Depot Rato, het was een dag vol ontdekkingen, geschiedenis en plezier. En hoewel ik de Predikherenkerk op de dag zelf niet kon bezoeken, heeft de officiële opening me toch een voorproefje gegeven van wat een prachtige nieuwe toevoeging dit is aan het culturele erfgoed van Mechelen. Heb je deze kans gemist? Geen zorgen! De monumenten blijven het hele jaar door te bezoeken, dus zet ze alvast op je lijstje voor de volgende keer.

Kun je niet wachten tot volgend jaar ? Abonneer u dan vandaag nog gratis op mijn YouTube kanaal Traveltopper. Zo mis je ook de video niet!

Tekst en (meer) foto’s Verschueren Eddy voor Mechelen op zijn Best