Vijverrenovatie achter de schermen

Provincie Antwerpen laat Vrijbroekpark nog meer schitteren

Dat er bij het beheer van een park, domein of bos heel wat meer komt kijken dan dat wat wij als bezoeker zien, dat is een vaststaand feit. Zo organiseerde het Provinciaal Groendomein Vrijbroekpark voorbije weekend een geleide wandeling achter de schermen van de vijverrenovatie. Ik wandelde mee met een tiental geïnteresseerden onder de natuurlijke vleugels van domeinwachter Marc en een collega.

Klokslag om 14.00 uur hadden we afspraak aan het Vrijbroekhof. Onze gids nam ons gekleed in aangepaste kledij en laarzen mee naar het eerste uitzichtpunt, de brug over de vijver. 

Nieuwe wandelbrug over de vijver

De houten brug die er al sinds 1930 lag is intussen vervangen door een stevigere en iets langer exemplaar. De planken zijn van AZOBE hout met antisliplaag, wat een vraag was van vele parkbezoekers. 
Lees verder onder de foto’s

Wat AZOBE betreft, dit is een boom die groeit in Oost-en Midden-Afrika en een hoogte bereikt van 60 meter. Pikant detail is dat de Azobe op de rode lijst staat en dus in Afrika niet meer kan aangekocht worden. Hoe heeft men dit dan opgelost ? Via via is men terecht gekomen in een magazijn in de Antwerpse haven waar het kwalitatieve hout Azobe nog voorradig was. Azobe is een sterke houtsoort, maar heeft het nadeel dat het zeer zwaar is. In het verleden werden van deze houtsoort sluisdeuren en sluispoorten gemaakt omdat de paalworm, die in zout water leeft, er onmogelijk in geraakt. 

Ook op andere plaatsen maakt men gebruik van Azobe hout waaronder palen waar men het hout na al die jaren in het water, in blakende gezondheid heeft bovengehaald. Het enige wat men moest doen was de ijzeren verroeste trekstangen uit de palen verwijderen en vervangen door inox trekstangen. Ook aan de kademuren is Azobe hout verwerkt. 

Natuur werkt voor Natuur

Een ander gegeven is het ‘Kruipend Moerasscherm’, een klein plantje uniek voor het Vrijbroekpark en de rest van de wereld. Dat plantje zien we groeien aan de schuine kanten tussen de overgang van water naar land. Als dat geplant zal zijn moet dat nog betreden worden. Normaal gebeurt dat met vee, maar in dit openbare park is dit onmogelijk. Daarom maakt men voor dit werk gebruik van de aanwezige eenden en ganzen.  

Biodiversiteit en waterkwaliteit

Na alle vijven en zessen aan technische uitleg, kom ik tot de conclusie dat de biodiversiteit die zal ontstaan een meerwaarde zal zijn voor alle waterdieren. Als Mechelse wandelaars langsheen de grote vijver, nog steeds in dubbele richting zonder files, zagen we dat het water niet altijd even gezond was. Om de vijver toch gezond te houden hebben ze bij het Vrijbroekpark uren en dagen kopbrekens gehad om dit voor elkaar te krijgen. Dankzij de hoognodige renovatie zal de waterkwaliteit er door heel wat aanpassingen fel op verbeteren. Lees verder onder de foto’s

Om dat te bereiken hebben ze een dijk verwijderd, de voorvaart aangesloten op de achtervaart en op de tweede achtervaart waar een dam is aangelegd. Op de Grote Vijver is er dan een kleidijk gecreëerd die wanneer het normaal waterpeil bereikt is, onder water zal komen te staan. Deze zal er voor zorgen dat het ingeklonken slib van het voor en achtervaartje in de kleidijk komt. Dat slib wordt dan gebruikt als voedingsbodem om de voorziene plantenfilter te laten groeien. De kleiwal heeft twee functies, dat is het slib tegenhouden, en deze zal er voor zorgen dat aan de kant van de leuning op de loopbrug, daar waar de planten komen, moest je al dan niet per ongeluk in het water sukkelen, dat je hoogstens in 10 cm waterdiepte staat. Dat is een extra veiligheid wetende dat de vijverdiepte schommelt rond de 2 à 3 meter. 

Vlonders voor iedereen

De vijverrenovatie is een grootschalig werk waar o.a de stabiliteit van de oevers zal aangepakt worden. De oevers zullen aangekleed worden met inheemse planten, ondiepe zones met waterzuiverende rietvelden en drijvende planteneilanden. Als we verder stappen merk ik dat de staketsels of vlonders, waar heel wat vissers op de dobber aan het staren waren, een stuk breder en langer geworden zijn. Enkele van deze staketsels zijn door hogere boorden ook geschikt voor rolstoelgebruikers. Lees verder onder de foto’s

Zijn deze bouwconstructies nu enkel toegankelijk voor vissers ? Neen, zegt Marc, iedereen mag hier gebruik van maken, eerst is eerst. Wat je niet mag doen zegt Marc al grappend, is s’morgens net als in een hotel je handdoek komen leggen om je plaats te reserveren. Nu vissen mag nog maar zal heel beperkt zijn. Brasem en karper waren zeer populair in de vijver, maar zijn door allerlei omstandigheden en verplaatsing naar andere Provinciale openbare parken verplaatst. 

Waterstanden meten

TAW of Tweede Algemene Waterpassing (1947-1968) heeft men alle laagste waterstanden aan de hand van de meetlatten, van een heel seizoen, van begin januari tot eind januari genoteerd, dat is dan de nul TAW ook D-Nul op zeeniveau genoemd. De eerste Algemene Waterpassing werd uitgevoerd van 1840 tot 1879. Dus als voorbeeld is de waterstand ten opzichte van Oostende een verschil van 4.25 meter hoger dan de laagste waterstand op in Oostende. Voor diegenen die de waterstanden moeten regelen is dit een belangrijk instrument om te weten of er veel of weinig water in de gracht staat. 

Dieren in het wild

Het Vrijbroekpark is niet zomaar een recreatief domein, er wonen ook heel wat wilde dieren. Tijdens de wandeltocht mochten we genieten van een koppel buizerds in vrije vlucht, waar onze gids Marc uitgebreid en al grappend wist te vertellen dat deze twee gevleugelden op liefdesvlucht waren. 

We kregen vooral ook heel indrukwekkende verhalen over de populatie reeën in het Vrijbroekpark. Om een verhaal van deze bambi’s kort te maken is het gestart in Plantentuin Meise. Doordat destijds daar een te grote populatie reeën ronddwarrelde, heeft men beslist om het Vogelopvangscentrum van Glabbeek ze te laten vangen in netten. Vervolgens werden de dieren onderzocht en behandeld, waarbij twee dieren het door stress helaas niet gehaald hebben. Twee van de overblijvende acht reeën heeft men dan uitgezet, waarvan ééntje in Willebroek en de andere een ‘geit’ in het Mechelse Robbroek. 

Sinds dan hebben deze dieren zich vermenigvuldigd tot drie bokken en één geit. Zij verplaatsen zich zo nu en dan in het park, het Vlonderbos, langs de autosnelweg, … Het nut van een ree is dat ze wissels en gangen maken doorheen het bos. Wat ze nog doen is bomen die te snel groeien de kopjes afbijten zodat het bos zich beter kan ontwikkelen. Het nadeel aan een ree is dan weer dat ze kampioen zijn in het verspreiden van ‘teken’.

En dan de bouwheren en architecten van de natuur, bevers. Deze beestjes gaan vooral s’nachts gaan zwemmen en hebben een supergoed reukorgaan. Ook hier dient men bij deze renovatie rekening mee te houden om deze dieren een goede thuis te geven.

De Grote Vijver

Het Pioniersbos zal er ook iets anders uitzien na de herinrichting. Zo zal dit terug een ‘nat’ bos worden waar de berkenbomen verdwijnen en vervangen worden door Wilg en Zwarte Els. Als we doorwandelen komen we aan de Grote Vijver waar een houten vondelpad ons brengt van de ene naar de andere zijde, en dit ter vervanging van het natuurlijke wandelpad tussen de gracht en de grote vijver. De houten planken zijn onderaan voorzien van een soort worteldoek om te vermijden dat planten uit de filter doorgroeien op het vondelpad.

Na de renovatiewerken zal deze weg hoogstwaarschijnlijk omgevormd worden tot een groene verwilderde zone. De weg behouden is nodig om als dat nodig is dat hier nog overgereden kan worden met rollend materieel, maar zal wel afgesloten zijn voor bezoekers. Iets verder ligt dan de Fabrieksloop die overtollig water afvoert naar de Zenne. 

Wilgernis verwelkomd amfibieën als nieuwe bewoners

Als we verder stappen komen we aan de Wilgernis. Aan de linkerzijde herinneren vele wandelaars zich wellicht één grote groene weide waar regelmatig grazende paarden te spotten waren. Deze groene oase bevat nu één en enkele kleine ‘poelen’. De ondiepe poelen zijn de geliefde plaats voor de ‘Kamsalamander’. Dit diertje voelt zich het best in zijn vel wanneer hij een poel heeft die tijdens het voorjaar vol water staat, en tijdens de zomer uitdroogt. 

De reden hiervoor is dat een kamsalamnader zijn eieren niet legt in een poel waar vis kan aanwezig zijn. Als deze watersalamander geen uitgedroogde poel kan vinden zal deze een poel zoeken met water en planten. Dat is wat men nu in het Vrijbroekpark aan het creëren is. En ik hoor u zich al de vraag stellen, hoe komt er dan mogelijks vis in ? Wel dat kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door eenden waar eijes uit de vijver aan hun vliezen blijven hangen, en deze er bij het overvliegen van de poelen, afvallen. 

Ooievaarsnest maakt plaats voor Observatielus

Wat we nog mogen verwachten ter hoogte van de ooievaarspaal, is een observatielus. Deze zal volgens de plannen gelijkvloers een paardenstal herbergen. Op het verdiep komt dan ‘een openluchtklas’ zoals domeinwachter Marc het ludiek noemt. Daar zullen we als bezoekers bijvoorbeeld met een verrekijker het domein in al zijn pracht kunnen aanschouwen, Het geheel zal aangevuld worden met een uilenkast, vleermuiskast, … Het ooievaarsnest waar niet de bedoelde ooievaars gebruik van maken, wordt door de nijlganzen als start- en landingsplaats gebruikt.

Het Vrijbroekpark achter de schermen, het was een interessante en leerrijke wandeling. De laarzen of ‘botten’ waren zeker een must bij het slijkwandelen. Heb ik alles wat verteld geweest is hier neergepend ? Zeker niet, ik zou nog vele bladzijden meer kunnen schrijven, maar niet alles is op papier uit te leggen. Wanneer de werken definitief klaar zijn, wel ik heb er geen idee van. Maar als de renovatie voltooid zal zijn, dan zal u met eigen ogen kunnen ontdekken en aanschouwen dat het Vrijbroekpark een frisse look zal uitstralen. Kijk zeker ook naar nog meer foto’s op het Facbook kanaal Traveltopper. En ook niet onbelangrijk, mis ook kortelings de korte video niet op mijn YouTube kanaal Traveltopper. Ga vandaag al een kijkje nemen, abonneer (volg) het kanaal en blijf op de hoogte als een nieuwe video gepubliceerd is.

Foto’s, video en tekst Verschueren Eddy voor Mechelen op zijn Best en Traveltopper