Begijnhof te Mechelen

Graag neem ik u mee op verkenning door het Begijnhof van Mechelen. Vele historische steden in Vlaanderen bezitten een Begijnhof, om er enkele te noemen Antwerpen, Turnhout, Leuven, Aarschot en Lier. Geschiedkundigen zijn ervan overtuigd dat het begijnhof van Lier, het oudste in Vlaanderen zou zijn, maar dit is onduidelijk. Maar goed, we houden ons hier bij het prachtige Groot- en Klein Begijnhof van onze stad Mechelen.

Groot Begijnhof stad Mechelen
Foto Verschueren Eddy (Mechelen op zijn Best)

Wie waren de Begijnen ?

Begijnen waren vrouwen die hun leven aan God wijdden, zonder zich uit het wereldse leven terug te trekken, het waren dan ook geen kloosterlingen. In de 13de eeuw stichtten zij daartoe eigen woongebieden, genoemd begijnhoven. Deze vormden ommuurde gemeenschappen die aan hun spirituele en materiële behoeften tegemoet kwamen. Het grote verschil met kloosters was dat de begijnen de eeuwige geloften van kuisheid, armoede en gehoorzaamheid niet aflegden.

Begijnen moesten werken voor hun levensonderhoud. Zij haalden vaak hun inkomsten door de was te doen voor anderen op een bleekweide,  en niet te vergeten het kantklossen dat vanaf de zeventiende eeuw een van de belangrijkste bezigheden was van de begijnen. Het begijnhof speelde dan ook een vitale rol in de Mechelse kantproductie. De laatste twee begijntjes in Mechelen zijn hoog bejaard gestorven op het einde van de jaren 80.

Groot Begijnhof van Mechelen als Werelderfgoed

Het Groot Begijnhof van Mechelen is buiten de stadsmuren gesticht in de 13de eeuw. Rond 1560 wordt het Begijnhof buiten de stadsmuren vernield. Tussen 1595 en 1614 kochten de begijnen alle gronden tussen de Antwerpse poort en de Winketbrug langs de stadswallen en achter de huizenrij van de Sint-Katelijnestraat. Het gebied werd afgesloten met een muur en twee toegangspoorten.

Groot Beginhof een toeristische trekpleister in de stad Mechelen
Foto Verschueren Eddy (Mechelen op zijn Best)

De begijnen trekken vanaf dan naar de Mechelse binnenstad, waar het Groot Begijnhof ontstaat. Het groeide uit tot een ware stad onder impuls van Sophie Berthout die in 1295 de eerste statuten aan het begijnhof gaf.

Ze kopen bestaande panden op en bouwen nieuwe woningen. Een begijnhof was in feite een kleine stad in een stad met een eigen bakkerij, brouwerij, verpleeghuis, kerk en zoals eerder geschreven bleekweides.

Eén van die bleekweides aan het Mechelse Begijnhof vinden we aan de Guido Gezellelaan, waar we een poort vinden die toegang geeft tot het Begijnhof en de centjesmuur uit de 17de eeuw.

In 1858 vond de demping plaats van de Vuilgracht en de Heergracht, twee vlieten die het Begijnhof van Mechelen doorkruisten. In 1976 werd een deel van het begijnhof (begrensd door de Guido Gezellelaan, Nonnenstraat, Krommestraat, Twaalf Apostelenstraat en Schrijnstraat) beschermd als landschap. In 1985 werd een ander deel van het begijnhof beschermd als stadsgezicht.

Klein-Begijnhof

Het Klein-Begijnhof is ontstaan in de 13de eeuw, oorspronkelijk was het een gesloten hof met drie poorten: één in de Heembeemd, die gesloopt werd in 1798, twee poorten in de Kanunnik De Deckerstraat waarvan deze tegenover de Schoutetstraat in 1798 werd gedicht en gesloopt in de tweede helft van de 19de eeuw. De monumentale ingangspoort aan de Klein Begijnhofstraat werd in 1730 gebouwd en eveneens gesloopt in 1798.

Heden nog vertoont het Klein Begijnhof een relatief gesloten karakter. De gelijknamige straat Klein Begijnhof geeft via twee overbouwde rondboogpoortjes (nummer 2 en 12-14) toegang tot het Klein Begijnhof en Bogaard, een bijna vierkant pleintje.

Thans investeert het Mecheles stadsbestuur sterk in de herwaardering van de “Klein Begijnhof-Heembeemd“. Het Klein-Begijnhof is anno 2015 een mix van 19de eeuws gevels en nieuwbouw projecten. Een groene zone in het Klein-Begijnhof is de tuin van het Ondernemershuis Oh!. De hoofdingang bevind zich aan de Heembeemd en aan de Goswin de Stassartstraat. Deze stadstuin bevat bestaande historische elementen, tuinmuren en een vlietje met wandelpad.

Ondanks de herwaardering blijft de wijk Klein-begijnhof een volkse buurt, waar samenleven heden nog steeds hoog op de ladder staat. Het meest in het ook springend evenement is net als het Groot-Begijnhof, de jaarlijkse Rommelmarkt.

De Begijnhofkerk in het Groot Begijnhof

In 1629 werd de vroeger opgerichte kleine kapel vervangen door een kerk, de Begijnhofkerk die in 1637 voorlopig met een houten dak afgewerkt werd en in 1647 definitief gewijd werd. De laatste restauratie van de Begijnhofkerk is van start gegaan vanaf 2005. Het einde van de restauratie is nog niet gekend, maar zal zeker nog enkele jaren duren.

De door de Jezuïetenarchitecten Pieter Huyssens en Jacob Franquart in barokstijl ontworpen kerk verleent haar grandioos uitzicht door de triomferende bouwstijl als kenmerk van de Katholieke Hervorming.

De binnenafwerking werd verder verzorgd door de Mechelse beeldhouwer en leerling van Rubens, Lucas Faydherbe, die samen met Jan Van Der Steen en Boeckstuyns het beeldhouwwerk verwezenlijkte. De meer dan 80 schilderwerken waarvan er nu nog meer dan 50 overblijven waren het werk van de schilders Cossiers, Verhoeven, Boeyermans en van Loon, om er maar enkelen te noemen.

De kerk is iedere namiddag toegankelijk voor het publiek van 13 tot 17 uur (1 april – 31 oktober) of van 13 tot 16 uur (1 november – 31 maart).

Schilderachtige straatjes nodigen uit tot …

De kleine, schilderachtige en gezellige straatjes van de begijnhoven ademen rust uit. Een wandeling door het Groot-  en Klein-Begijnhof voelt dan ook sprookjesachtig aan. Het is er erg aangenaam vertoeven en wonen in de idylissche huisjes, die beschermde monumenten zijn. Zo nu en dan komen er huisjes vrij in het Begijnhof, die meer en meer in privébezit komen. Door zijn uitstraling zijn de huizen zeer gegeerd, wat als nadeel heeft dat de huur- en aankoopprijzen zeer duur zijn.

Groot Begijnhof in de toeristische stad Mechelen
Foto Jan Smets (Mechelen Blogt)

Tegenover de Begijnhofkerk bevind zicht het Krankestraatje, waar zich vroeger het ziekenhuis of Infirmerie van het Begijnhof bevond, vandaag de nog enig overblijvende brouwerij Het Anker. De Hoviusstraat geeft naar mijn inzicht de echte Begijnhofuitstraling weer met vooral de mooie deurlijsten, de ronde ramen boven de deur en hier en daar een heiligenbeeldje en de naam van het vroegere begijnenhuis.

Observeer hier ook het prachtige convent van de 10 geboden gesticht in 1620 door aartsbisschop Mathias vanden Hove. In de Nonnenstraat, en dat vind ik weer zo’n typisch stukje Begijnhof, kan je een prachtig binnenhofje ontdekken dat via een klein poortje bereikbaar is. Aan de Jesuspoort ziet men onder de poort een gotische kolom als getuige van de overblijfselen van het Hof van Fontes dat zich bij de aankoop in 1595 uitstrekte tot aan de huidige kerk. De Jezuspoort is ongetwijfeld het meest gefotografeerde gebouw van het Groot Begijnhof.

Een beeldhouwwerk van het Laatste Avondmaal en de twaalf apostelen is te aanschouwen in de gelijknamige Twaalf Apostelenstraat. Net als de Acht Zalighedenstraat geven de straatnamen aan dat hier eertijds een convent (gemeenschappelijke woning) was van twaalf of acht begijntjes. Kunstenaars onder ons kennen ongetwijfeld ook kunstschilderAlbert Geudens (1869 – 1949) die gedurende vele jaren hier verbleven heeft. Het Cellebroederklooster op het Begijnhofkerkhof, was vroeger bewoond door de Cellebroeders. Na hun verhuis naar het Hof van Nassau, hebben zij het afgestaan de de Begijnen.

Schilderachtige straatjes in Groot Begijnhof Mechelen
Foto Jan Smets (Mechelen Blogt)

Via de Cellebroederstraat, de Twaalf Apostelenstraat, de Sint Beggastraat en het Begijnenkerkhof belanden wij bij het pas gerestaureerde Cellebroedersklooster en beëindigen we onze wandeling langs de Moreelstraat in de Sint-Katelijnestraat.

Ook kunstenaars en schilders vinden regelmatig hun weg naar het indrukwekkende Begijnhof. Het Maurus Moreelshuis in de Moreelstraat 3, bijv. is een multifunctionele ruimte die beeldende kunstenaars, musici en sprekers de gelegenheid biedt zelfstandig tentoonstellingen, concerten en lezingen te organiseren.

Deze verwijst naar de Mechelse schilder (en tijdgenoot van P.P.Rubens), die in deze buurt leefde en werkte en waarvan het bekendste schilderij ‘De aanbidding van de wijzen’ te bezichtigen is in de nabij gelegen St-Kathelijne kerk.

Rommelmarkt der Begijnhoven begin september in stad Mechelen
Foto Verschueren Eddy
Video reportage Rommelmarkt der Begijnhoven in de stad Mechelen
Video Verschueren Eddy (Facebook/YouTube/Instagram)

Kunsttentoonstellingen, rommelmarkten en een actieve vereniging van de vrienden van het begijnhof, hebben van het begijnhof een gezellige buurt gemaakt. De jaarlijkse Rommelmarkt der Begijnhoven in september, is één van de publiekstrekkers in de stad Mechelen. Bij mooi weer is het een gezellige en geanimeerde drukte in de nauwe straatjes. Een wandeling door de idyllische straatjes is alvast een aanrader.

Praktische info voor een Begijnhofwandeling

Dankzij het typisch Vlaamse karakter en de aparte architectuur heeft het Groot Begijnhof een plekje op de UNESCO-lijst van Werelderfgoed. Het Groot Begijnhof is het grootste in Vlaanderen. Een geanimeerde begijnhofwandeling met een stadsgids is te reserveren via Visit Mechelen, het toerisme bureau aan de Hallestraat ( nabij de Grote Markt ). Wil je het Begijnhof op je eigen tempo verkennen, dan kan dat met een stadsplan.

Toegang tot stadsbrouwerij Het Anker in het Groot-Begijnhof
Foto Verschueren Eddy (Mechelen op zijn Best)

Een bezoek aan het Begijnhof start je best vanaf de Grote Markt richting Sint-Katelijnestraat waar u het Groot Begijnhof aan je linkerzijde hebt, en het Klein Begijnhof aan je rechterzijde. Voor de fotografen, vergeet vooral je fototoestel niet, in het Begijnhof zijn tal van bezienswaardigheden en fotogenieke hoekjes die zeker niet mogen ontbreken in je fotoalbum.

Bereikbaarheid :
Met de auto : Parkeren in het Begijnhof is niet mogelijk. Dichtstbijzijnde parking is het Rode Kruisplein. (Tijdens het weekend gratis parkeren). Alternatieve ondergrondse parking Kathedraal aan het begin van de Sint-Katelijnestraat.
Met openbaar vervoer : Bushalte Guido Gezellelaan bus 500

Afbeeldingen : Verschueren Eddy

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *