Volmolen, Spuihuis en Molenhuis te Mechelen
De Volmolen aan de ingang ( zandpoortvest en raghenoplein ) van de Kruidtuin te Mechelen is de enige overgebleven (water)molen daterend uit 1470 en een beschermd monument. De benaming Volmolen is oorspronkelijk een industriemolen gebruikt in de Lakennijverheid, met als functie wol te “vollen” ( vezels dichter ineen werken, waardoor een stevige, waterdichte stof ontstaat die minder vatbaar is voor krimp ). een taak die uitgevoerd werd door een Volder.
Watermolencomplex aan de Dijle
Mijn verhaal rond de Volmolen en Spuihuis start ergens in de 13de eeuw. De toenmalige brug aan de Zandpoortvest noemde men in de volksmond “’t Gat“, een watermolencomplex bestaande uit een watermolen, graanmolen, schorsmolen en tenslotte de volmolen. Tenslotte kennen we nog het waterhuis “Waterhuys” waarin 14 tot 16 pompen het water 16 voet hoog in stadsgrachten of vlieten pompten.
Op 20 september 1823 sloeg het noodlot toe en verwoestte een felle brand, waarschijnlijk door een slecht onderhoud van de zaagmolen, alle watermolens. Door de inzet van soldaten en inwoners van Mechelen konden enkele molens en de sluis gered worden. Na de brand werd in 1834 het complex herbouwd.
De enige overblijfselen hiervan zijn vandaag nog steeds de oude watermolen en het 16de eeuws molenhuis. De Volmolen behoorde tot een watercomplex en regelde ondermeer de waterstand van de Dijle en de vlieten. Hiervan zien we nog een metalen luik onderaan rechts, waar de vliet Melaan uitmondt in de Dijle. Talrijke verbouwingen hebben in het verleden plaatsgehad, de laatste renovatie dateert uit 2013. het waterrad en de inrichting zijn helaas verwijderd.
Volmolen, koren, graan en houtzaagmolen
De houten constructie diende echter niet enkel om de waterstand te regelen, maar als watermolen deed de Volmolen ook het werk als koren– of graanmolen en zaagmolen. Eigenlijk hetzelfde principe als een windmolen, alwaar ook het graan en koren werd gemalen tussen vier molenstenen, voor ons dagelijks brood, maar dan met waterkracht. Het waterrad van de Mechelse Volmolen bevond zich inwendig, wat vooral in steden toegepast werd. De meesten onder ons kennen een watermolen met een waterrad aan de buitenzijde.
Een andere functie van onze Mechelse Volmolen was als houtzaagmolen. Door de kracht van het water op het waterrad kon men deze gebruiken om boomstammen en hout te zagen.
De Volmolen heeft vandaag geen functie meer, de enige houtzaagmolen bij mijn weten in Vlaanderen die nog steeds functioneert is de Klaaskensmolen in Neeroeteren.
Het Molenhuis met een nieuwe bestemming
Het naastliggende Molenhuis, gelegen aan de sierlijke toegangspoort naar de Kruidtuin, Den Botanique of de Tuin van Pitzemburg, maakte ook deel uit van het watermolencomplex, dateert uit de 16de eeuw en is na een grondige restauratie in 2006 terug in ere hersteld. Voordien is het Molenhuis lange tijd bewoond geweest, maar nadien in verval geraakt.
Vooraleer de restauratiewerken werden aangevat heeft men eerst een archeologisch onderzoek ingesteld, dat enkele historische zaken heeft opgeleverd waaronder een prachtige mozaiekvloer, die men helaas niet heeft kunnen behouden. In dit prachtige gebouw dat zich bevind aan de linkerzijde van de ingang Kruidtuin, heeft de reisorganisator Joker de concessie verkregen voor de uitbating van het ViaVia Reiscafé.
Bij mooi weer kan men hier in het groen, op het gezellige buitenterras aan de oever van de Dijle, genieten van het zicht op het Spuihuis en de Volmolen. Een natuurwandeling door het groene stadspark de Kruidtuin, brengt u naar de Bruul, één van de gekende winkelstraten in Mechelen.
Afbeeldingen : Verschueren Eddy